Tutorial: Autorskie prawa osobiste cz. II

Oto druga dawka informacji o autorskich prawach osobistych! W pierwszej części pisałyśmy czym są prawa osobiste i wskazałyśmy ich katalog. W tej części opiszemy jakie środki ochrony przysługują autorom w sytuacji naruszenia autorskich praw osobistych.

Autorskie prawa osobiste podlegają kumulatywnej ochronie wynikającej z prawa autorskiego i prawa cywilnego. Oznacza to, że w przypadku naruszenia możemy wybrać, z których środków ochrony skorzystamy. Zaznaczyć jednak należy, iż uwaga ta ma bardziej formalny charakter, gdyż w praktyce art. 78 ustawy o prawie autorskich i prawach pokrewnych jest niemalże kalką art. 24 kodeksu cywilnego.

Wskazane uregulowania prawne przewidują środki ochrony już na etapie zagrożenia naruszenia prawa. Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. Zaniechania bezprawnego działania można dochodzić zarówno poprzez wysłanie do osoby naruszającej dobra osobiste twórcy odpowiedniego wezwania, a także na drodze postępowania sądowego. W takim wypadku sąd wskazuje w sentencji wyroku na czym owe zaniechanie ma polegać. Odpowiednie działania warto więc podjąć odpowiednio wcześnie, by nie doszło do naruszenia praw twórców.

Jeśli autorskie prawa osobiste zostaną naruszone, twórcy przysługują następujące roszczenia:

• twórca może żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie,
• a jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub – na żądanie twórcy – zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.

Na przykład- jeśli w czołówce serialu stworzonego na podstawie książki podano imię i nazwisko twórcy powieści, którego wolą jest posługiwanie się pseudonimem, może on żądać by w kolejnych odcinkach serialu został podany jego pseudonim. Z kolei jeśli obraz artysty został zaprezentowany w folderze promującym wystawę w jakości, która nie pozwala na odpowiednią jego percepcję, autor może żądać by obraz został wyostrzony, powiększony, bądź usunięty z folderu. Jeśli naruszenie było jednorazowe i nie istnieje możliwość jego „naprawienia” twórca może żądać złożenia publicznego oświadczenia przez naruszającego np. w prasie, Internecie czy telewizji. O treści oświadczenia czy miejscu jego złożenia ostatecznie zdecyduje sąd w wyroku. Konieczne jest jednak sprecyzowanie żądania w pozwie, gdyż samo stwierdzenie, że twórca żąda złożenia oświadczenia w odpowiedniej treści i formie, może zostać uznane za brak formalny pozwu.

Żądać zadośćuczynienia może twórca wyłącznie wtedy, gdy naruszenie jest zawinione. Z zawinionym naruszeniem mamy do czynienia zarówno w sytuacji kiedy osoba naruszająca chciała to zrobić i godziła się na konsekwencje wynikające z naruszenia dóbr osobistych autora, jak i wtedy, kiedy osoba ta nie dochowała należytej staranności, np. wtedy gdy nie sprawdziła, choć mogła to zrobić, czy autor nadal posługuje się pseudonimem. Największym problemem jest określenie wysokości zadośćuczynienia. Kwota zadośćuczynienia powinna odpowiadać rodzajowi dobra, które zostało naruszone, oraz uwzględniać charakter, stopień nasilenia i czas trwania doznawania przez osobę, której dobro zostało naruszone, ujemnych przeżyć psychicznych spowodowanych naruszeniem, stopień winy osoby naruszającej dobra osobiste, cel, który zamierzała ona osiągnąć, podejmując działanie naruszające te dobra i korzyść majątkowa, jaką w związku z tym działaniem uzyskała lub spodziewała się uzyskać. Kwoty zadośćuczynienia wahają się od kilkuset do kilkudziesięciu tysięcy złotych. Sąd Apelacyjny w Warszawie przyznał 700 zł autorowi zdjęć, które zostały opublikowane bez jego zgody w tygodniku, a 20 000 zł Sąd Apelacyjny w Poznaniu przyznał tłumaczowi za popełnienie plagiatu polegającego na włączeniu do publikacji encyklopedycznej biogramów muzyków zagranicznych (łącznie 445 haseł od litery A do G) przetłumaczonych przez powoda i przypisanie ich autorstwa osobie figurującej jako autor tej publikacji.

Twórca może żądać by odpowiednia kwota pieniężna została przekazana na wskazany cel społeczny, roszczenie to może być zgłoszone samoistnie lub obok roszczenia o zadośćuczynienie.

Przy okazji ochrony autorskich praw osobistych wskazać należy, że:

• sądem właściwym dla rozstrzygania wskazanych naruszeń jest w I instancji sąd okręgowy,
• podmiotem biernie legitymowanym w procesie o ochronę autorskich dóbr osobistych będzie nie tylko ich bezpośredni naruszyciel, lecz również podżegacz, pomocnik oraz ten, kto świadomie skorzystał z naruszenia autorskich praw osobistych,
• roszczenia niemajątkowe o naruszenie autorskich praw majątkowych nie ulegają przedawnieniu.

W przyszłym tygodniu trzecia i ostatnia część informacji o autorskich prawach osobistych! Stay tuned!