W dzisiejszych czasach naruszenia praw autorskich fotografów to codzienność. Pomimo łatwego dostępu do wiedzy z zakresu prawa autorskiego i różnych inicjatyw na rzecz ochrony praw artystów, świadomość społeczna z zakresu prawa autorskiego jest szalenie niewielka. Co powinieneś zrobić, gdy dowiadujesz się, że Twoje zdjęcie zostało wykorzystane bez Twojej zgody czy też bez oznaczenia Ciebie jako twórcy? Oto kilka wskazówek:

  • Po pierwsze- zbierz i utrwal dowody. Jeśli naruszenie ma miejsce w Internecie zrób porządny screen (z linkiem, datą, godziną). W większości przypadków nie trzeba go poświadczać u notariusza, wygraliśmy już niejeden proces sądowy, w którym dysponowaliśmy po prostu wydrukiem screen’u z Internetu. Jednak jeśli fotografii jest sporo, a po drugiej stronie duży gracz, warto zainwestować kilkaset złotych na notariusza. Ponadto zapisz sobie link, pod którym fotografia jest rozpowszechniana. Jeśli naruszenie ma miejsce w innym medium, np. drukowanej gazecie, kup egzemplarz, jeśli na ulotce- zostaw ich sobie jak najwięcej. Zrób to zanim wystosujesz jakąkolwiek wiadomość do naruszyciela czy zrobisz aferę w mediach społecznościowych, bo może okazać się, że zdjęcie zostanie natychmiast usunięte i trudno będzie udowodnić, że kiedykolwiek doszło do naruszenia. 
  • Po drugie – na spokojnie zastanów się czego chcesz żądać od naruszyciela i kto nim jest. Poniżej części ze wskazówkami przedstawiam katalog roszczeń, które przysługują Ci w razie naruszenia autorskich praw majątkowych i osobistych. Z doświadczenia wiemy, iż nie zawsze fotograf chce iść na wojnę z naruszycielem, a np. wyłącznie zażądać usunięcia fotografii czy jej prawidłowego oznaczenia. W sytuacji kiedy zdecydujesz się na dochodzenie odszkodowania dobrze przemyśl jego wysokość. Ponadto ustal kto jest naruszycielem. W wielu przypadkach nie sposób niestety go ustalić. W szczególności w Internecie, kiedy znajdujesz swoją fotografię na portalu, który nie przedstawia żadnych danych kontaktowych, informacji o administratorze, polityki prywatności itp. 
  • Po trzecie – skieruj do naruszyciela wezwanie, w którym sformułujesz swoje żądania. Możesz to zrobić sam, bądź poprosić o fachową pomoc prawnika, w szczególności w sytuacji kiedy nie jesteś pewien, do jakiego podmiotu skierować wezwanie, czy też nie jesteś w stanie sam oszacować wysokości należnego Ci odszkodowania czy zadośćuczynienia. Wezwanie powinno być sformułowane jasno i precyzyjne, wskazywać kiedy i gdzie doszło do naruszenia, jakie są Twoje żądania w związku z naruszeniem, do kiedy naruszyciel powinien zadośćuczynić twoim żądaniom. W wezwaniu możesz także wskazać podstawę prawną swoich żądań, a także konsekwencje niezastosowania się do wezwania. Jeśli chcesz pomocy przy sporządzeniu wezwania- napisz do nas.
  • Po czwarte- kolejny krok uzależniony jest od reakcji samego naruszyciela. Jeśli się dogadacie spiszcie ugodę, w której dokładnie opiszecie naruszenie, zobowiązania naruszyciela (np. zapłata odszkodowania w wysokości x zł do dnia x, publikacja przeprosin w gazecie, itp.) oraz wskażecie, że wypełnienie zobowiązań z ugody wyczerpuje twoje roszczenia w związku z naruszeniem. W sytuacji kiedy naruszyciel nie podejmuje odpowiedzi na wezwanie bądź twierdzi, że do naruszenia nie doszło, albo nie jest zobowiązany do spełnienia twoich żądań pozostaje wniesienie powództwa. Od 2020 r. sprawy z zakresu naruszeń praw autorskich rozpatrują wydziały własności intelektualnej wybranych sądów okręgowych w Polsce. Zasadą jest obowiązkowe zastępstwo przez adwokata, radcę prawnego bądź rzecznika patentowego. Jednak w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu wynosi mniej niż 20.000,00 zł możesz sam wnieść pozew i występować w sprawie. 

A czego możesz żądać od naruszyciela w wezwaniu? 

W razie naruszenia autorskich praw majątkowych lub osobistych do fotografii uprawnionemu przysługuje szereg roszczeń w stosunku do naruszyciela. W razie naruszenia autorskich praw majątkowych (a więc prawa do korzystania ze zdjęcia, np. publikacja fotografii w internecie bez zgody twórcy bądź innego podmiotu, który nabył autorskie prawa majątkowe) masz prawo żądać od naruszyciela przede wszystkim:

  • zaniechania naruszenia – czyli zaprzestania korzystania z Twojej fotografii 
  • usunięcia skutków naruszenia –np. usunięcia fotografii z dysków twardych, z serwerów internetowych, zniszczenia produktów, na których bezprawnie została zamieszczona fotografia
  • zamieszczenia w prasie oświadczenia o odpowiedniej treści i formie lub podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie – oświadczenie to najczęściej przeprosiny np. Jan Kowalski przeprasza Panią Annę Nowak za umieszczenie jej fotografii na portalu Facebook oraz Instagram bez jej zgody, a także za bezprawne rozpowszechnienie fotografii osobom trzecim. Zachowanie to stanowiło naruszenie praw autorskich Pani Anny Nowak; Przepis art. 79 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wyraźnie mówi o prasie, jeśli jednak wolałbyś żeby przeprosiny zostały zamieszczone w innym medium (np. Internecie) jest to możliwe w postaci realizacji wcześniejszego roszczenia, a to roszczenia o usunięcie skutków naruszenia. 
  • zapłaty odszkodowania – a więc określonej kwoty pieniężnej. Kolejny wpis na blogu poświęcimy omówieniu, w jaki sposób ustalić kwotę odszkodowania. 
  • wydania uzyskanych korzyści –twórca fotografii może domagać się od naruszyciela zapłaty takiej kwoty pieniężnej, jaką naruszyciel zarobił wskutek korzystania z utworu. Dochodzona kwota nie może być jednak równa przychodom uzyskanym przez naruszyciela z bezprawnej eksploatacji fotografii. Przychody te musisz pomniejszyć o wydatki rzeczowe, osobowe i podatkowe związane bezpośrednio lub pośrednio z przychodami, które uzyskał naruszyciel w związku z naruszeniem prawa autorskiego, w tym również wydatki związane z reklamą i promocją.

Z kolei w razie nieoznaczenia Ciebie jako autora fotografii, nieuzasadnionej zmiany w formie zdjęcia, jego wyglądzie (kadrowanie, dodawanie innych elementów itp.), a więc wtedy kiedy naruszone zostają Twoje autorskie prawa osobiste, możesz wnosić o:

  • dokonanie czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia np. złożenie publicznego oświadczenia o odpowiedniej treści i formie (publikacja przeprosin). Ponadto twórca może żądać wycofania egzemplarzy utworu z obrotu (np. ulotek z twoimi fotografiami), nakazania wysłania pism lub listów zawierających określoną treść do wskazanych osób lub kręgu osób (np. do wszystkich nabywców kalendarza, w którym wydawca umieścił Twoje zdjęcia ze wskazaniem innej osoby jako autora), czy też zobowiązania do ponownego opublikowania całości lub części utworu bez wprowadzonych przez naruszającego zmian czy zniekształceń (np. publikacji fotografii Twojego autorstwa bez konwersji do czerni i bieli). 
  • odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub zobowiązanie sprawcy, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez Ciebie cel społeczny (wyłącznie wtedy gdy naruszenie jest zawinione).  

Pamiętaj, że zawsze warto powalczyć o swoje! Prawo autorskie daje Ci wyraźne zezwolenie do żądania wynagrodzenia za korzystanie z Twojej fotografii czy też oznaczania Ciebie jako autora zdjęcia. Naruszyciela nie zwalnia z odpowiedzialności nieznajomość prawa autorskiego czy jego dobre intencje. Jeśli nie jesteś pewien, czy rzeczywiście doszło do naruszenia lub nie chcesz sam formułować wezwania, skontaktuj się z prawnikiem, chętnie pomożemy!

Maryla Bywalec